هولوگرافی چیست و چگونه کار می‌کند؟ – بخش دوم

هولوگرافی تکنیکی است که اجازه می‌دهد میدان نوری در آن ضبط شده و بعدا دوباره مانند ابتدا بازسازی شود. این در حالی اتفاق می‌افتد که میدان نوری اصلی، دیگر وجود ندارد چون شی اولیه نیز دیگر در محیط مد نظر حضور ندارد. هولوگرافی را از لحاظ منطق می‌توان به ضبط صدا تشبیه کرد. میدان صدا توسط ارتعاشات آلات موسیقی یا تار‌های صوتی به وجود می‌آید. صدای ضبط شده، این ارتعاشات را به صورت رمزگذاری شده نگهداری می‌کند. این اطلاعات بعدا بدون نیاز به حضور میدان صوتی اصلی، قابل شنیدن خواهد بود. هولوگرافی حتی شباهت بسیار بیشتری به ضبط صدا Ambisonic دارد که در آن هر زاویه از میدان صوتی ضبط شده قابلیت بازتولید را دارد.

لیزر

در هولوگرافی از طریق لیزر، هولوگرام از طریق نور لیزر ضبط می‌شود که لحاظ رنگی بسیار خالص و منظم است. شاید تنظیمات مختلفی برای تولید هولوگرام استفاده شود و انواع متفاوتی از آن تولید شود اما همه هولوگرام‌ها شامل تعامل نور از جهات مختلف و تولید الگوی تداخل میکروسکوپی هستند که یک صفحه، فلیم یا راسنه‌ها به صورت عکاسی ضبط می‌کنند. در یک ترکیب ترکیب مشترک، پرتو لیزر به دو قسم تقسیم می‌شود. یکی از این قسمت‌ها به عنوان پرتو شی و دیگری به عنوان پرتو مرجع شناخته می‌شود. پرتو شی با عبر دادن آن از لنز گسترش پیدا می‌کند و برای روشنایی سوژه مورد استفاده قرار می‌گیرد. رسانه مد نظر برای ضبط در جایی قرار گرفته است که وقتی نور از شی منعکس یا پراکنده می‌شود، به آن خواهد رسید. لبه رسانه ضبط در نهایت به عنوان پنجره‌ای از آن شی مد نظر مشاهده می‌شود، کار خواهد کرد. بنابر این مکان رسانه باید با توجه به این مسائل انتخاب شود. پرتو  مرجع نیز گسترش پیدا کرده برای برای نورپردازی مستقیم در محیط استفاده می‌شود. در اینجا نور مرجع با نوری که از شی ساطع شده ملاقات کرده تا در نهایت الگوی تداخل مد نظر ایجاد شود. همانند عکاسی، هولوگرافی برای تاثیر صحیح بر محیط که قرار است ضبط در آن انجام شود نیاز به نور مناسب دارد. بر خلاف عکاسی، در طول قرار گرفتن در معرض نور منبع، عناصر نوری، محیط ضبط و سوژه باید همه نسبت به یکدیگر کاملا بی حرکت بمانند تا در حدود یک چهارم طول موج نور، از نور یا الگوی تداخل استفاده شود. در غیر این صورت هولوگرام تار خواهد شد و به صورت کلی قابل استفاده نیست. در حالی که موجودات زنده اصولا کاملا ثابت نخواهند بود برای تصویر برداری هولوگرامی باید از نور لیزر بسیار قوی استفاده کرد. به خاطر مضرات موجود اینکار به ندرت و صرفا در محیط آزمایشگاهی انجام می‌شود. قرار گرفتن در معرض نور لیزر با قدرت بسیار کمتر در حدود چند ثانیه تا چند دقیقه، طبیعی است.

دستگاه

با تابیدن بخشی از پرتو نور به صورت مستقیم در محیط ضبط و بخشی دیگر به شی مد نظر به گونه‌ای که این نور به رسانه ضبط بازگردد، هولوگرام به وجود می‌آید. برای آرایش منعطف ضبط هولوگرام نیاز است که پرتو لیزر از طریق تعدادی عناصر مختلف هدایت شود که آن را به طریق مختلف تغییر می‌دهد. اولین عنصر، شکاف پرتو نور است. این عنصر پرتو نو را به دو پرتو یکسان تقسیم می‌کند که هرکدام جهت‌های مختلفی را هدف قرار می‌گیرند.

  • یک پرتو (معروف به نور یا پرتو شی) با استفاده از لنز‌ها پخش شده و توسط آینه‌ها به صحنه مد نظر منتقل می‌شود. برخی از نورهای پراکنده (منعکس شده) از صحنه سپس در محیط ضبط قرار می‌گیرند.
  • پرتوی دوم (بیشتر به عنوان پرتو مرجع شناخته می‌شود) نیز با استفاده از لنز‌ها پخش می‌شود اما به گونه‌ای هدایت می‌شوند که با صحنه تماس نداشته باشند اما به صورت مستقیم در محیط ضبط قرار خواهند گرفت.

ماده‌های مختلفی به عنوان رسانه ضبط مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از معمول‌ترین راهکار‌ها استفاده از فیلمی شبیه به فیلم عکاسی (امولوسیون عکاسی هالید نقره) است اما اینکار با غلظت بسیار بالاتره دانه‌های واکنشی نسبت به نور انجام می‌شود. استفاده از این ماده باعث می‌شود که هولوگرام وضوح تصویر بسیار بالاتری را داشته باشد. لایه‌ای از این رسانه ضبط به لایه‌ای شفاف متصل می‌شود که معمولا از جس شیشه است اما امکان استفاده از پلاستیک نیز وجود دارد.

پردازش

وقتی دو پرتو اشاره شده از لیزر به محیط ضبط می‌رسند، امواج نور آنها با یکدیگر برخورد خواهد کرد. این همان الگوی تداخل است که در محیط ضبط حک می‌شود. این الگو شاید به نظر تصادفی باشد زیر نشان دهنده جایی است که نور صحنه با منبع اصلی نور تداخل پیدا می‌کند امار حقیقت منبع اصلی نور نیست. از الگوی تداخل می‌توان به عنوان نسخه رمزگذاری شده صحنه یاد کرد که برای مشاهده دوباره محتویات آن نیز به یک کلید خاص است. این کلید خاص منبع نور اصلی خواهد بود. این کلید کم شده بعدا با استفاده از نور لیزر جایگزین می‌شود که همان نوری است که برای ضبط هولوگرام استفاده شده بود. وقتی این پرتو هولوگرام را روشن می‌کند روی سطح آن پراکنده خواهد شد. این میدان نوری دقیقا با جایی که هولوگرام ضبط شده، یکسان خواهد بود.

در تقابل با عکاسی

درک بهتر هولوگرافی شاید در زمانی مشخص شود که آن را با عکاسی مقایسه کنیم:

  • یک هولوگرام نمایانگر اطلاعات ضبط شده در مورد نوری است که در صحنه اصلی به دست آمده است که در زوایای مختلف پخش شده و مانند عکاس صرفا در یک زاویه نیست. این قابلیت اجازه می‌دهد که صحنه ضبط شده از زوایای مختلف دوباره مشاهده شود به نوعی که حس می‌شود شی مد نظر هنوز در مقابل مشاهده کننده وجود دارد.
  • برای ثبت یک عکس صرفا به منبع نور عادی مانند نور خورشید یا لامپ نیاز است اما برای ثبت هولوگرام نیاز به استفاده از نور لیزر خواهد بود.
  • برای عکاسی نیاز به استفاده از لنز است اما در هولوگرافی نور از جسم به صورت مستقیم روی رسانه ضبط پراکنده می‌شود.
  • همچنین باید گفت که برای ضبط هولوگرافی نیاز به پرتوی مرجع نیز خواهد بود که باید از سمت رسانه ضبط هدایت شود.
  • یک عکس تقریبا در هر نوری قابل مشاهده است اما برای مشاهده هولوگرام نیاز به اشکال خاص نورپردازی خواهد بود.
  • وقتی یک عکس به دو نیمه تقسیم می‌شود، هر قطعه از آن قسمتی از تصویر را نشان می‌دهد. در سمت مقابل وقتی یک هولوگرام به دو نیم تقسیم شود می توان تمام صحنه ضبط شده را در هر قطعه مشاهده کرد. این امر به خاطر این است که هر قسمت از عکس فقط مخصوص به نور ثبت شده در آن قسمت است. در هولوگرافی هر قسمت تصویر نمایانگر نور ضبط شده از تمامی زوایای محیط ضبط است. برای مثال می‌توان گفت که فرض کنید تصویری از یک خیابان از درون یک پنجره 120 در 120 سانتیمتر ثبت شده، سپس همین کار از یک پنجره 120 در 60 سانتیمتر انجام شده است. قابلیت مشاهده تمام جزئیات از پنجره کوچکتر نیز وجود دارد و فقط نیاز به تغییر زاوایه دید دارد اما بیننده می‌تواند در پنجره 120 سانتیمتری در آن واحد قسمت بیشتری را از تصویر مشاهده کند.
  • یک عکس نمایش دو بعدی از محیط سه بعدی را باز تولید می‌کند اما در محدوده مشاهده یک هولوگرام نشانه‌های بسیار بیشتری مانند درک عمق که در صحنه اصلی وجود داشت نیز قابل مشاهده است. این نشانه‌های بصری توسط مغز انسان شناخته شده و به ادراک سه بعدی ترجمه می‌شود که در صحنه اصلی وجود داشته.
  • یک عکس به صورت واضح نور اصلی صحنه ضبط شده را نمایش می‌دهد. در سمت مقابل سطح هولوگرام از الگویی بسیار ظریف و به ظاهر تصادفی تشکیل شده است که در نگاه اول هیچ ارتباطی با صحنه ضبط شده ندارد.

بازسازی و مشاهده تصاویر هولوگرافیک

زمانی که صفحه یک هولوگرام توسط یک پرتو لیزر یکسان با پرتو مرجع که برای ضبط آن استفاده شده روشن می‌شود، یک بازسازی دقیق از موج اصلی شی یا محیط به دست می‌آید. یک سیستم تصویر بداری که می‌تواند دوربین یا حتی چشم انسان باشد، وقتی در مقابل این پرتو قرار بگیرد دقیقا همان صحنه‌ای را که هنگام ضبط مشاهده می‌شد را خواهد دید. با تغییر زاویه لنز شاهد همان تغییرات در زاویه دید خواهیم بود. اگر در هنگام ضبط هولوگرام چند شی در تصویر وجود داشته باشد، در هنگام مشاهده نیز این اشیا بازسازی شده و قابلیت جا به جایی نسبت به یکدیگر را نیز دارند. این قابلیت به خاطر وجود عمق در تصویر به وجود می‌آید و در ضبط هولوگرام تقریبا هما زوایای مشاهده از شی یا محیط در آن قرار خواهد گرفت. در روزهای ابتدایی خلق هولوگرافی از صفحه شطرنج به عنوان شی مد نظر برای ضبط انجام می‌شد. از این صفحه در زوایای مختلف عکس برداری می‌شد و سپس می‌توان مشاهده کرده که مهره‌های شطرنج در زوایای مختلف چگونه تغییر کرده و قابل مشاهده خواهند بود.

از لیزر می‌توان برای بازسازی یک تصویر هولوگرافی استفاده کرد اما تصویر بازسازی شده دقیقا مانند نمونه اصلی نخواهد بود. وقتی از نور لیزر برای بازسازی هولوگرام استفاده می‌شود نقاط مختلفی از تصویر اصلی برای اینکار استفاده می‌شود. این مورد می‌تواند باعث شود که اشکالات بزرگی در مشاهده یک هولوگرام به وجود آورد. نور سفید از طیف نور وسیعی از طول موج‌های متفاوت تشکیل شده است. معمولا اگر یک هولوگرام توسط یک منبع نور سفید روشن شود، می‌توان در هر طول موجی برای باز تولید آن هولوگراف استفاده کرد که شامل اندازه، زاویه و مسافت خواهد بود. در شرایط بسیار خاص می‌توان با استفاده از نور سفید تصویر هولوگرافیک به دست آورد که در دسته هولوگرام رنگین کمانی و حجم دار دسته بندی می‌شوند. هولوگرام باید همیشه به نقطه منبع نور در زوایه دقیقی قرار گرفته باشد و در غیر این صورت نمایش داده نمی‌شود.

بازسازی و مشاهده تصاویر هولوگرافیک

زمانی که صفحه یک هولوگرام توسط یک پرتو لیزر یکسان با پرتو مرجع که برای ضبط آن استفاده شده روشن می‌شود، یک بازسازی دقیق از موج اصلی شی یا محیط به دست می‌آید. یک سیستم تصویر بداری که می‌تواند دوربین یا حتی چشم انسان باشد، وقتی در مقابل این پرتو قرار بگیرد دقیقا همان صحنه‌ای را که هنگام ضبط مشاهده می‌شد را خواهد دید. با تغییر زاویه لنز شاهد همان تغییرات در زاویه دید خواهیم بود. اگر در هنگام ضبط هولوگرام چند شی در تصویر وجود داشته باشد، در هنگام مشاهده نیز این اشیا بازسازی شده و قابلیت جا به جایی نسبت به یکدیگر را نیز دارند. این قابلیت به خاطر وجود عمق در تصویر به وجود می‌آید و در ضبط هولوگرام تقریبا هما زوایای مشاهده از شی یا محیط در آن قرار خواهد گرفت. در روزهای ابتدایی خلق هولوگرافی از صفحه شطرنج به عنوان شی مد نظر برای ضبط انجام می‌شد. از این صفحه در زوایای مختلف عکس برداری می‌شد و سپس می‌توان مشاهده کرده که مهره‌های شطرنج در زوایای مختلف چگونه تغییر کرده و قابل مشاهده خواهند بود.

از لیزر می‌توان برای بازسازی یک تصویر هولوگرافی استفاده کرد اما تصویر بازسازی شده دقیقا مانند نمونه اصلی نخواهد بود. وقتی از نور لیزر برای بازسازی هولوگرام استفاده می‌شود نقاط مختلفی از تصویر اصلی برای اینکار استفاده می‌شود. این مورد می‌تواند باعث شود که اشکالات بزرگی در مشاهده یک هولوگرام به وجود آورد. نور سفید از طیف نور وسیعی از طول موج‌های متفاوت تشکیل شده است. معمولا اگر یک هولوگرام توس یک منبع نور سفید روشن شود، می‌توان در هر طول موجی برای باز تولید آن هولوگراف استفاده کرد که شامل اندازه، زاویه و مسافت خواهد بود.

holograms-arent-science-fiction-anymore-31-1068x601-1

هولوگرافی چیست و چگونه کار می‌کند؟

هولوگرام، جادو یا واقعیت؟

یک هولوگرام، ساختاری فیزیکی است که از انکسار نور برای ساخت یک تصویر استفاده می‌کند. این تصویر می‌تواند به صورت سه بعدی دیده شود. هولوگرافی (Holography) در واقع نوعی از دانش و عمل ساخت هولوگرام است. به صورت کلی، یک هولوگرام تصویربرداری از میدان نور است که توسط یک لنز به وجود نیامده. مدیوم هولوگرافیک به معنی یک شی تولید شده توسط هولوگرافی است که با استفاده از نور پراکنده در محیط غیر قابل درک خواهد بود. در واقع این شیوه یک نوع کدگذاری از میدان نور است که به عنوان الگویی مداخله‌ای از متغیرهایی مثل تاری، تراکم و مشخصات سطح تشکیل می‌شود. وقتی این هولوگرام با نوری مناسب روشن شود الگوی تداخل باعث انکسار نور و تبدیل آن به میدان نوری اصلی خواهد شد. این تصویر شامل نشانه هایی از عمق بصری مثل اختلاف منظر و زاویه دید است که بر اساس زاویه دید مشاهده کننده به صورت واقع گرایانه تغییر می‌کند. این بدین معنی است که مشاهده کردن تصویر از زوایای مختلف، بازگو کننده مشاهده آن شی از همان زاویه است.

در نوع بدون هر نوع آلایشی، هولوگرافی نیاز به نور لیزر برای روشن کردن موضوع و مشاهده نسخه نهایی هولوگرام دارد. سطحی از جزئیات در حد میکروسکوپی نیز قابل تولید است. گرچه در استفاده‌های متدوال ساختار کیفیت کلی تصویر متشکل از عدم نیاز به نور لیزر برای مشاهده هولوگرام و در بعضی موارد حتی ساختن آن خواهد بود. پرتره‌های هولوگرافی اکثرا به یک شیوه تصویربرداری بدون نیاز به هولوگرافی انجام می‌شود. اینکار برای جلوگیری از پالس‌های  قدرتمند و خطرناک است که برای تصویربرداری ثابت از اشیا استفاده می‌شود خواهد بود. در حال حاضر هولوگراف می‌تواند کاملا توسط یک کامپیوتر تولید شود و برای نمایش اشیا و محیطی استفاده شود که هرگز وجود نداشتند. هولوگرافی متمایز از عدسی و سایر فن‌آوری‌های صفحه نمایش سه بعدی اتواستروسکوپی است و می‌تواند نتایج مشابهی ارائه کند اما بر اساس تصویربرداری با لنز‌های معمولی است. تصاویری که برای مشاده به عینک یا هدست‌های مخصوص میانی نیاز دارند که باعث ایجاد توهمات دیداری و نسبتا جادویی می‌شوند، معمولا با هولوگرام اشتباه گرفته می‌شوند.

تاریخچه هولوگرافی

یک فیزیکدان بریتانیایی – مجارستانی به نام Dennis Gabor در سال 1971 توانست جایزه نوبل در بخش فیزیک را برای اختراع و توسعه متود هولوگرافی دریافت کرد. کار او در پایان دهه 1940 انجام شده بود. این کار بر اساس تحقیقاتی در زمینه اشعه ایکس میکروسکوپی انجام شده بود. این کشف در واقع نتیجه‌ای غیر منتظره در تحقیقات برای بهبود میکروسکوپ‌های الکترونی بود که حتی ثبت اختراع آن نیز انجام شد. این تکنیک به شکل اصلی خود هنوز هم درون میکروسکوپ‌های الکترونی استفاده می‌شود و از آن به نام هولوگرافی الکترونی شناخته می‌شود اما هولوگرافی نوری قبل از اختراع لیزر در سال 1960 پیشرفت چندانی نداشت. کلمه “هولوگرافی” ریشه یونانی دارد. توسعه لیزر باعث شد تا اولین ساختار هولوگرام‌های بصری به وجود آید. این هولوگرام‌ها تصاویری سه بعدی از اشیا را ضبط می‌کرد که اولین بار در سال 1962 در جماهیر شوروی انجام شد. اینکار به صورت همزمان در ایالات متحده آمریکا نیز انجام شده بود. هولوگرام‌های اولیه از امولسیون‌های عکاسی هالیده نقره به عنوان وسطه ضبط استفاده می‌کردند. این شیوه چندان کارآمد نبود زیرا گرید‌های تولید شده نور واقعه را بیش از حد جذب می‌کردند. روش‌های مختلفی برای تبدیل متغیرها در انتقال به متغیری دیگر  مثل ضریب شکست به وجود آمدند. این کار باعث می‌شد که هولوگرام‌های کارآمد‌تری تولید شود. مدل‌های مختلفی از هولوگرام تولید می‌شوند. هولوگرام‌های مخابره‌ای مثل نسخه‌ای که توسط Leith and Upatnieks تولید شد با استفاده از نور لیزر قابل مشاهده بودند. در بهبود این راهکار، از هولوگرام انتقال رنگین کمان استفاده شود. این راهکار نور پردازی را با استفاده از نور سفید انجام می‌داد و دیگر نیازی به لیزر نبود. هولوگرام‌های رنگین کمان معمولا برای احراز هویت و ایجاد امنیت بیشتر استفاده می‌شود. برای مثال این هولوگرام روی کارت‌های اعتباری و بسته بندی محصولات مشاهده می‌شود. یکی دیگر از انواع هولوگرام‌های معمول، هولوگرام‌های بازتاب یا Denisyuk هستند. این نوع از منبع نور سفید در سمت هولوگرام استفاده می‌کند که توسط کاربر مشاهده می‌شود. این نوع از هولوگرام معمولا در نمایشگر‌های هولوگرافی استفاده می‌شود. این نوع همچنین قدرت ایجاد تصاویر چند رنگ را دارند. هولوگرافی اختصاص نیز یکی دیگر از دسته بندی‌های مد نظر است. هولوگرافی اختصاصی یک تکنیک مرتبط با ساخت تصاویر سه بعدی با کنترل حرکت روی یک سطح دو بعدی است. این کار با ایجاد تغییرات خاص در بازتابی یا انعطاف پذیری پرتوهای نور فعالیت می‌کند در حالی که دیگر هولوگرام‌ها با بازسازی پراکنده امواج کار خواهند کرد.

بسیاری از هولوگرام‌ها به گونه‌ای تولید می‌شوند که شی‌ای بدون حرکت را نمایش می‌دهند اما سیستم‌هایی برای ساخت هولوگرام‌هایی با قابلیت حرکت و نمایشگر های حجم‌دار در حال توسعه هستند. از هولوگرام همچنین می‌توان در خرده فروشی‌ها برای ذخیره سازی، بازیابی و پردازش اطلاعات به صورت بصری استفاده کرد. در روزهای اولیه هولوگرافی برای کار کردن نیاز به لیزر‌های بسیار قدرتمند و گران قیمت داشت اما در حال حاضر لیزر‌های دایود بسیار ارزان قیمت وجود دارند مانند انواعی که در دستگاه‌های DVD Player استفاده می‌شوند. این لیزر‌ها برای تولید هولوگرام‌ها استفاده می‌شوند و حالا هولوگرافی با بودجه بسیار کمتر برای همه افراد در دسترس هستند.