معرفي پروژه واقعيت مجازي درماني روانا
تکنولوژي در اين روزها نقش جادوگري را ايفا مي‌کند که آمده تا رازهاي جهان هستي را بازگو کند. انسان با تکنولوژي به اعماق اقيانوس‌ها سفر کرده، هر روز کشفي جديد در فضا دارد و شايد تا همين چند سال آينده به مريخ سفر کند. با اين وجود شايد نزديک‌ترين و بزرگ‌ترين راز براي انسان، مغز و نحوه کار آن باشد. بخشي از بدن انسان که به واسطه پيچيدگي بي‌انتهاي خود هنوز هم رازهاي براي بازگو کردن دارد و به شکلي کامل تمام ابعاد آن را نمي‌شناسيم. اکنون اما نوين‌ترين تکنولوژي‌هاي روز شرايطي را فراهم کرده‌اند که مي‌توان با آنها روي بخشي جديد از موضوعات روانشناختي تمرکز کرد. فناوري واقعيت مجازي و واقعيت افزوده که براي چند سالي است در دسترس عموم مردم قرار گرفته، بيشتر توانايي‌هاي خود را براي ارائه سرگرمي يا تجربه‌اي خاص و متفاوت از واقعيت به نمايش گذاشته. با اين حال فرصتي به وجود آمده که از طريق اين تکنولوژي يعني واقعيت مجازي به سراغ طراحي و ساخت درمان‌هايي جديد براي بيماري‌هاي روانشناختي برويم. فرصتي که ما در روانا سعي داريم با استفاده از آن يکي از جديدترين و خاص‌ترين تکنولوژي‌هاي دنيا را در اختيار مردم ايران قرار دهيم. تکنولوژي که اين روزها تنها چند کشور در دنيا، قدرت ارائه آن را دارند. اما در پروژه درماني روانا از تکنولوژي واقعيت مجازي به چه شکلي استفاده شده. درمان بسياري از مشکلات روانشناختي به شرايطي نياز دارد که در آن بيمار بتواند به شکل مستقيم مقابل بيماري يا ترس خود قرار گيرد. موقعيت‌هايي که ممکن است در زندگي روزمره هر انساني شکل گيرد اما به شکل خاص درمانگر نمي‌تواند بيمار خود را در جريان آنها مورد بررسي و درمان قرار دهد. ما در روانا سعي داريم براي هر کدام از بيماري‌هاي روانشناختي که مي‌توان براي درمان آنها از اين روش نوين استفاده کرد، موقعيتي شبيه‌سازي شده را طراحي کنيم. کاربر يا بيمار با قرار دادن هدست واقعيت مجازي وارد اين موقعيت از پيش طراحي شده مي‌شود و بايد طبق نظر درمانگر روندي طراحي شده و متغير با پارامتر‌هاي از پيش تعيين شده را پشت سر بگذارد. در جريان اين روند، درمانگر اطلاعات مختلفي از جمله علايم بايومتريک و واکنش‌هاي لحظه‌اي بيمار را مورد بررسي قرار داده و ثبت مي‌کند تا در ادامه از آنها براي ادامه فرايند درماني بهره گيرد. استفاده از قابليت‌هاي بصري مناسب و طراحي ساختاري که بتواند حسي واقعي را به کاربر منتقل کند، از جمله نکاتي هستند که ما در اين پروژه تمرکز اصلي را به آنها معطوف کرده‌ايم. نکاتي که نهايتا باعث مي‌شوند کاربر بتواند حسي واقعي از بيماري يا ترس خود را در ساختار واقعيت مجازي دريافت کرده و نهايتا به بهبود آنها کمک کند.
پروژه روانا طرحي اکتشافي است که انتظار مي‌رود در طول سال‌ها ابعاد مختلف آن پيشرفتي مداوم داشته با هدف نهايي ارائه راهکاري همگاني براي کمک به مشکلات رواني و بهبود آن توسعه يافته. مشکلات مربوط به سلامت روان در حال گسترش هستند. در حالي که بسياري از اين موارد به شدت زيادي نخواهند رسيد که نياز به مراجعه به کلينيک داشته باشند اما مشکلات مربوط به سلامت روان مي‌توانند تاثير بسيار قدرتمندي داشته و باعث تاثيرگذاري روي سلامت کلي يک فرد شوند. در حال حاضر در درک از تجربه‌هاي ذهني به خصوص تجربه هاي منفي مانند ترس و اضطراب که باعث به وجود آمدن بيماري‌هاي رواني مي‌شود در حال گسترش است. اين بيماري مي‌تواند ترکيبي از تعامل‌هاي بيولوژيکي، رواني و فاکتور‌هاي محيطي باشد. هر نوع درمان براي بيماري‌هاي رواني بايد همه اين موارد را در نظر داشته باشد. ما عقيده داريم که نرم‌افزارهاي کامپيوتري مي‌تواند پتانسيل بسيار زيادي براي کمک به مردم را در راه‌هاي مختلفي داشته باشند که هنوز به آنها توجه زيادي نشده است. اين نرم‌افزارها مي‌توانند روايت بسيار قانع کننده و جذابي داشته باشند. در کنار روايت، اين نرم‌افزارها مي‌توانند محيطي غوطه‌ور کننده را ارائه کنند و آن را متناسب با خواسته‌هاي فردي، انعطاف پذيري و حساسيت به توانايي‌ها فردي تغيير دهند. تکنولوژي‌هاي قابل پوشيدن به سطحي از پيشرفت رسيدند که مي‌توانند نسبت به وضعيت فيزيکي و رواني فرد، معيار‌هاي دقيق و حساسي را ارائه کنند. بدين ترتيب، محيط طراحي شده درکنار تکنولوژي‌هاي قابل پوشيدن اجزاي اصلي هستند که مي‌توانند رويکرد واقع گرايانه براي اندازه گيري و در نهايت شکل دادن به فاکتورهايي باشند که باعث به وجود آمدن رنج و بيماري مي‌شود. ما برنامه داريم تا شبيه‌سازي را همراه استفاده از پيشرفت‌هاي تکنولوژي و علمي بسازيم که درون آن شاهد تجربه‌اي شخصي باشيم. درون اين محيط کاربر مي‌تواند منبع ترس يا اضطراب خود را شناخته و به آن واکنش نشان دهد تا بتواند با ساخت الگوي شخصي راهکاري مناسب براي مقابله با آن کشف کند. فرآيند ساخت اين پروژه زير نظر تيمي از دانشمندان پيگيري مي‌شود تا اطمينان از اعتبار حاصل شده و داده‌هاي استخراج شده نيز بتواند مورد مطالعه قرار گيرد.
واقعيت مجازي درماني چيست؟
درمان با استفاده از واقعيت مجازي يا واقعيت مجازي درماني (VRT) که همچنين با نام درمان غوطه وري واقعيت مجازي، شبيه سازي براي درمان، مواجه درماني بر پايه واقعيت مجازي و رفتار درماني شناختي با استفاده از کامپيوتر شناخته مي‌شود در واقع راهکاري براي استفاده از اين تکنولوژي براي روانشناختي يا کاردرماني و تاثيرگذاري براي توان‌بخشي مجازي است. بيماراني که از واقعيت مجازي درماني استفاده مي‌کنند درون محيطي ديجيتالي قرار مي‌گيرند که وظايفي براي درمان بيماري‌هاي رواني خاص در آن طراحي شدند. اين تکنولوژي مي‌تواند شامل استفاده از يک کامپيوتر و کيبرد ساده تا هدست‌هاي پيشرفته واقعيت مجازي باشد. اين درمان به صورت گسترده به عنوان جايگزيني براي مواجه درماني در نظر گرفته مي‌شود که در آن بيمار با نمايش‌هاي مجازي بدون خطر از محرک‌هاي آسيب زا به منظور کاهش ترس در تعامل خواهند بود. اين شيوه تاثيرگذاري فوق العاده‌اي در زمينه درمان اختلال استرسي پس از آسيب رواني (PTSD) دارد. واقعيت مجازي درماني همچنين براي بهبود بيماراني که با سکته مواجه شدند کاربرد دارد. در اين درمان به بيمار کمک مي‌شود تا کنترل عضلات خود را افزايش دهد. همچنين از اين شيوه درماني براي بهبود ديگر اختلالات مثل خود زشت‌انگاري و اوتيسم نيز استفاده مي‌شود.
تشريح کامل واقعيت مجازي درماني
واقعيت مجازي درماني از برنامه‌هاي کامپيوتري مخصوص، دستگاه‌هاي غوطه مجازي و محيط‌هاي مصنوعي استفاده مي‌کند تا تجربه‌اي خاص را براي بيمار شبيه سازي کند. اين تجربه سپس مي‌تواند تجزيه و تحليل شده و براي درمان اختلالات روانشناختي بيمار استفاده مي‌شود. بسياري از ترس‌هاي محيطي، واکنش در مقابل خطرات محيطي مثل ارتفاع، صحبت در فضاي عمومي، پرواز، ايجاد ارتباط در فضاي نزديک معمولا توسط محرک‌هاي ديداري و شنيداري ايجاد مي‌شوند. در درمان هايي بر اساس واقعيت مجازي، دنياي مجازي راهکاري براي ارائه محرک‌هاي مصنوعي و کنترل شده براي انجام درمان است. همچنين درمانگر قادر به نظارت روي واکنش بيمار خواهد بود. بر خلاف شيوه‌هاي رفتاردرماني شناختي سنتي، درمان با استفاده از واقعيت مجازي مستلزم تنظيم محيط مجازي است که براي مثال مي‌توان از افزودن بو با امکان کنترل شدت آن، اضافه کردن و تنظيم ارتعاشات و … است که به پزشک اجازه مي‌دهد تا محرک‌ها و ميزان تحريک آنها را براي اندازه گيري واکنش هر بيمار به خصوص تعيين کند. سيستم‌هاي مبتني بر درمان واقعيت مجازي ممکن است امکان پخش مجدد صحنه‌هاي مجازي را با امکان تغيير يا بدون امکان آن تنظيم کند تا بيمار به اين محيط‌ها عادت کند. پزشکي که از شيوه مواجه درماني مواجه با واقعيت مجازي استفاده مي‌کند مي‌تواند يکي از دو راهکار را براي شدت درمان اتخاذ کند. اولين راهکار به عنوان طغيان يا غرق کردن شناخته مي‌شود که در واقع شديد‌ترين رويکرد درماني است. در اين رويکرد از شديد ترين محرک‌ها براي ايجاد اضطراب استفاده خواهد شد. براي سربازان جنگي که از اختلال استرسي پس از آسيب رواني رنج مي‌برند اين شيوه بدين معني است که آنها بايد در محيطي مجازي قرار گيرند که ابتدا آسيب ديدن همرزمان خود را مشاهده کنند و سپس از محرک‌هاي استرسي کمتري مانند صداي ميدان جنگ استفاده کرد. در سمت مقابل آنچه که از آن به عنوان در معرض گذاري درجه بندي ياد مي‌شود، رويکردي آرام‌تر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. اين اين شيوه از حداقل عوامل تحريک کننده استفاده مي‌شود. مواجه درماني با واقعيت مجازي در مقايسه با شيوه‌هاي ديگر مثل In-vivo Exposure داراي نکاتي مثبتي است. از اين نکات مثبت مي‌توان به تجربه بسيار واضح و بدون هيچ ريسکي اشاره کرد.
واقعيت مجازي درماني پتانسيل بسيار زيادي دارد و اين پتانسيل جايي خود را نشان مي‌دهد که مي‌تواند تقريبا 90 درصد افراد مراجعه کننده را به درماني قطعي و با هزينه کمتر از نصف رفتار درماني شناختي برساند. اين نوع درمان براي افرادي که با مشکل اختلال استرسي پس از آسيب رواني مواجه هستند، بهترين عملکرد را ارائه مي‌کند. به تازگي پيشرفت‌هايي در زمينه پزشکي واقعيت مجازي صورت گرفته. واقعيت مجازي در واقع غوطه ور سازي کامل بيمار در دنياي مجازي است. اينکار با استفاده از هدست‌هاي پيشرفته انجام مي‌شود که از نمايشگر‌هاي ال‌اي‌دي در لنز هدست استفاده مي‌کنند. در واقع بايد گفت که واقعيت مجازي درماني تفاوت عمده اي با پيشرفت‌هاي اخير در واقعيت افزوده دارد. در واقعيت افزوده با استفاده از عوامل مصنوعي، ديد کاربر نسبت به دنياي واقعي بهبود پيدا مي‌کند. در حقيقت واقعيت افزوده براي کار کردن دنياي مجازي تشکيل نمي‌دهد بلکه از دنياي واقعي استفاده کرده و اطلاعات، اشيا و يا نکاتي ديگر که به صورت مصنوعي توليد مي‌شوند را در ميدان ديد کاربر به وجود خواهد آورد. واقعيت افزوده ويژگي‌هاي بسيار منحصر به فردي دارد و ثابت شده که براي درمان ترس‌هاي خاص مي‌توان از آن استفاده کرد. بدين ترتيب که بيمار بدون ترس از ريسک‌ها مي‌تواند همانند واقعيت مجازي درماني با ترس خود مواجه شود. همچنين واقعيت افزوده مي‌تواند از لحاظ هزينه‌هاي برنامه نويسي باعث صرفه جويي شود.
